حس پدر و مادر بودن و در آغوش کشیدن فرزند برای ۵/۳ میلیون زوج ایرانی یک آرزوست؛ آرزویی که البته با پیشرفت علم و درمان‌های ناباروری دست‌یافتنی شده‌است، اما رسیدن به این آرزو و درمان ناباروری ارزان نیست! هر چند قوانین بالادستی همچون سند خانواده و سند جمعیت و قانون حمایت ازخانواده و جوانی جمعیت بر حمایت از زوج‌های نابارور تأکید دارد و در حال حاضر خدمات ناباروری تحت پوشش بیمه است، اما نوع پرداختی بیمه‌ها برای زوج‌های نابارور چالش‌برانگیز شده و حتی موجب شده برخی از آن‌ها عطای درمان ناباروری را به لقای دویدن دنبال بیمه‌ها برای زنده کردن پولشان ببخشند.
روند رشد جمعیت طی سال‌های اخیر نزولی بوده‌است، به طوری که نرخ رشد جمعیت کشور از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۵ از ۹/۳ به ۶/۱ کاهش یافته و در سال ۱۳۹۵ به ۲/۱ درصد و در سال ۱۴۰۰ به ۶/۰ درصد رسیده‌است. به عبارت دیگر در عرض تنها پنج سال، نرخ رشد جمعیت کشور به میزان ۵۰ درصد کاهش یافته‌است. در این میان زوج‌های نابارور ظرفیت بالقوه‌ای هستند که همگی دلشان می‌خواهد یک یا چند فرزند داشته باشند و همین مسئله می‌تواند در رشد جمعیت تأثیر بسزایی داشته باشد.
جالب اینجاست که در قانون جوانی جمعیت بودجه مناسبی هم برای حمایت از زوج‌های نابارور در نظر گرفته شده‌است، اما نوع تخصیص بودجه موجب‌شده این مسئله به درستی به هدف نرسد.
زوج‌هایی که صد در صد خواهان فرزند هستند
«برای آنکه جمعیت ثابت بماند، لازم است افراد تا ۲۵ سالگی ازدواج کنند و حداقل دو فرزند داشته باشند و فرزندان آن‌ها هم در ۲۵سالگی ازدواج کنند و پدر و مادر نیز به طور متوسط ۷۵ سال عمر کنند. هر اتفاقی غیر از این می‌تواند رشد جمعیت را با چالش مواجه می‌کند.» این روایتی است که علی صادقی تبار، مدیر مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره ثابت‌ماندن جمعیت دارد. به گفته وی در حال حاضر ۵/۳ میلیون زوج نابارور داریم و در واقع ۷میلیون نفر از جمعیت در سن بارداری ما در زمره افراد نابارور دسته‌بندی می‌شوند. در برابر این سیکل‌های درمان ناباروری در سال قریب به ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار سیکل است و فاصله معناداری بین این ۵/۳ میلیون زوج نابارور و سیکل‌های درمان ناباروری وجود دارد که نشان می‌دهد در این زمینه کار زیادی برای انجام دادن وجود دارد. صادقی‌تبار تأکید می‌کند: «صد‌در‌درصد زوج‌های نابارور دلشان می‌خواهد بچه داشته‌باشند.»
چالش نحوه توزیع بودجه
مدیر مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره بحث‌های بودجه‌ای حمایت از زوج‌های نابارور می‌گوید: «جوانی جمعیت یکی از دغدغه‌های کشور بود که سال گذشته ۱۲ هزار میلیارد تومان بابت اجرای این قانون در نظر گرفته شد، اما متأسفانه به دلیل عدم برنامه‌ریزی دقیق، این بودجه به صورت کامل جذب نشد. حدود ۷۰۰ میلیارد تومان در سال گذشته برای درمان و ۷۰۰ میلیارد تومان برای تجهیزات مراکز درمان ناباروری اختصاص یافت.» از نگاه وی مهم‌ترین چالش در جذب این بودجه، نحوه توزیع بودجه از سوی سازمان‌های بیمه است.
مدیر مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا با انتقاد از نحوه عملکرد بیمه‌ها در پرداخت هزینه‌ها می‌افزاید: «در حال حاضر مراکز درمان ناباروری ابتدا خدمت را ارائه می‌کنند و سپس بیمه‌ها اسناد و مستندات را بررسی و پول را پرداخت می‌کنند؛ روشی که برای اصلاح این روند پیشنهاد کردیم، این بود که سامانه‌ای تمام مراکز درمان ناباروری را به یکدیگر متصل کند و زوجین پس از مراجعه به مراکز، در سامانه ثبت‌نام شوند. پس از تأیید ناباروری هر زوج، پولی که قرار است بابت درمان این زوج اختصاص یابد، به حساب مرکز درمانی واریز شود.»
وی با بیان اینکه هزینه درمان ناباروری در کشور‌های توسعه‌یافته دنیا بین ۱۰ تا ۱۵ هزار دلار است، تصریح می‌کند: «این هزینه در کشور‌های منطقه بین ۵ تا ۶ هزار دلار است و در کشور ما درمان ناباروری ۶۰۰ تا ۷۰۰ دلار هزینه دارد که بخش زیادی از این هزینه‌ها نیز تحت پوشش بیمه قرار دارد. با وجود این، متأسفانه روش حمایت بیمه‌ها از زوج‌های نابارور به گونه‌ای نیست که باعث میل و رغبت آن‌ها به درمان ناباروری شود، بنابراین لازم است در این زمینه هوشمندانه برنامه‌ریزی کنیم.»
یک پیشنهاد برای توزیع بودجه
صادقی‌تبار در ارتباط با روند اجرای قانون جوانی جمعیت در کشور می‌گوید: «متأسفانه بودجه‌ای که برای اجرای این قانون اختصاص یافته‌بود، به درستی برنامه‌ریزی نشد.» وی معتقد است؛ جوانی جمعیت با آموزش حاصل نمی‌شود و لازم است به سایر مؤلفه‌ها توجه شود.
صادقی‌تبار ادامه می‌دهد: «در بحث پوشش بیمه‌ای درمان ناباروری هم باید اصلاحاتی صورت بگیرد. به مرکز پژوهش‌ها و کمیسیون بهداشت و درمان مجلس پیشنهاد دادیم که به زوجین نابارور بگوییم هر جا دوست دارید، مراجعه کنید و تحت درمان قرار بگیرید و بیمه‌ها بلافاصله پول را به حساب مرکز درمان ناباروری واریز کنند. این پیشنهاد به آسانی با یک نرم‌افزار قابلیت اجرایی دارد و اینگونه نیست که بیمه‌ها نگران هدررفت اعتبارات باشند.»
از نگاه صادقی بیمه‌ها باید در روش پرداخت پول به مراکز درمان ناباروری تجدیدنظر کند.
پوشش ۹۰ درصدی درمان ناباروری در مراکز دولتی
امیرحسین بانکی‌پور، رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده هم با اشاره به خدمات بیمه‌ای به زوجین نابارور می‌گوید: «براساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در بیمارستان‌های دولتی ۹۰ درصد و در مراکز درمانی خصوصی ۵۰ درصد از هزینه‌های درمان ناباروری پرداخت می‌شود.»
به گفته وی زوجینی که در مراکز درمان ناباروری درمان می‌شوند که با بیمه‌ها قرارداد ندارند، می‌توانند پس از پرداخت هزینه‌های درمان، به بخش خسارات بیمه‌های تأمین اجتماعی و بیمه سلامت مراجعه و هزینه‌ها را از آنجا دریافت کنند. هر درمانی که زوجین نابارور از سال ۱۴۰۰ به بعد داشته‌اند و هزینه آن را به طور کامل در بخش‌های دولتی و خصوصی پرداخت کرده‌اند می‌توانند از این بیمه‌ها دریافت کنند.»
رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده با اشاره به عدم پوشش برخی دارو‌های مورد نیاز درمان ناباروری عنوان می‌کند: «سه قلم از دارو‌های درمان زوجین نابارور خارجی هستند و در تعریف بیمه‌ها جایی ندارند، اما این هزینه‌ها تقریباً ۱۰ درصد از کل هزینه‌ها را شامل می‌شود و تقریباً ۸۰ و ۴۰ درصد از هزینه‌ها را بیمه‌ها با احتساب این نوع دارو‌ها پوشش می‌دهند.»