دکتر بهزاد قربانی، در ششمین روز از پویش حمایت از زوج‌های نابارور که از ۳۰ اردیبهشت تا ۵ خرداد و با هدف افزایش آگاهی عمومی درباره ابعاد مختلف ناباروری برگزار می‌شود، به موضوع «ملاحظات روانشناختی درباره‌ی ناباروری» اشاره کرد و افزود: ناباروری یک موضوع صرفاً بیولوژیک و پزشکی نیست و ابعاد گوناگون عاطفی و روانی، زناشویی و اجتماعی دارد. در واقع، ناباروری را باید یک سندرم دانست که تنها بخش کوچکی از آن پزشکی و بیولوژیک است و زوج‌های نابارور با پیامدهای متعدد و گسترده‌ای از نظر عاطفی، روانی، اجتماعی و روابط زناشویی مواجه‌اند.

این روانپزشک درباره آثار روانشناختی ناباروری توضیح داد: ابعاد روانشناختی ناباروری را در سه سطح یا منظر می‌توان بررسی کرد. نخست، آثار روانی و عاطفی ناباروری بر خود فرد، دوم آثار روانشناختی ناباروری بر روابط زوجین و سوم، آثار روانشناختی ناشی از برخورد و رفتارهای اطرافیان.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن‌سینا درباره آثار و پیامدهای شخصی ناباروری گفت: به لحاظ علمی اثبات شده است که فردی که مشکل ناباروری دارد، یعنی علت ناباروری به او برمی‌گردد، سطوح بالایی از اضطراب را تجربه می‌کند. بنابراین، اختلالات اضطرابی مهم‌ترین عارضه روانی ناباروری است. افزون بر این، فردی که به لحاظ پزشکی علت ناباروری به او برمی‌گردد، ممکن است با مشکلات دیگری همچون افسردگی، ضعف اعتماد به نفس و میل به انزوا درگیر شود. اغلب این افراد احساس گناه یا احساس نقص و کاستی می‌کنند و این امر باعث می‌شود نتوانند در وجوه دیگر زندگی نیز دچار اختلال عملکرد شوند. البته، این مشکلات ممکن است همسر او را نیز درگیر کند. یعنی همسر نیز از روی همدلی و همراهی و تلاش برای اینکه فرد به‌تنهایی بار این فشار را به دوش نکشد و با برچسب ناباروری مواجه نشود، ممکن است دچار این عوارض شود.

دکتر قربانی ادامه داد: ناباروری بر روابط بین زوجین نیز اثرگذار است، چه روابط عاطفی، کلامی و غیرجنسی و چه روابط جنسی. به لحاظ جنسی، به دلیل تمرکز بیش از حد زوجین بر فرزندآوری، هدف زوجین از رابطه جنسی فقط بچه‌دار شدن و این ارتباط یک ارتباط تکلیفی می‌شود و وقتی این امر رخ نمی‌دهد، زوجین از رابطه زناشویی طفره می‌روند. به لحاظ عاطفی نیز، به دلیل استرس‌ها و بار روانی ممکن است این مشکل باعث شود زوجین از هم دور شوند، روابط‌شان دچار تنش شود و دیگر نتوانند همدیگر را تحمل کنند. بنابراین، لازم است زوجین توجه کنند که فرزندآوری نباید همه ابعاد زندگی آنها را تحت‌الشعاع قرار دهد. داشتن فرزند تنها یک بخش از زندگی خانوادگی است و زوجین نباید با تمرکز بیش از حد بر این موضوع، وظایف خود نسبت به یکدیگر را از یاد ببرند و نباید اجازه بدهند مشکل ناباروری امکان لذت بردن از دیگر بخش‌های زندگی را از آنها بگیرد و نقش همسری را کم‌رنگ کند. زوج‌های نابارور باید بدانند که اتفاقاً در مسیر تشخیص و درمان ناباروری که می‌تواند سخت و طولانی باشد، بیش از هر زمان به همدلی و همراهی با یکدیگر نیاز دارند و با حمایت عاطفی از یکدیگر بهتر می‌توانند با فشارها و استرس‌های این مسیر مقابله کنند. همچنین، اگر زوجی متوجه شدند که مشکل ناباروری در حال آسیب زدن به روابط آنهاست، حتماً باید از مشاوره و زوج‌درمانی کمک بگیرند و اجازه ندهند این آسیب‌ها بیشتر و بیشتر شود.

این روانپزشک درباره تأثیرات رفتارهای اطرافیان بر زوج‌های نابارور گفت: متأسفانه گاهی خانواده‌ها و اطرافیان با برخوردهای نادرست باعث افزایش فشار روانی بر این زوج‌ها می‌شوند. پرسش‌های مکرر درباره‌ی اینکه چرا بچه‌دار نمی‌شوید، هشدارهایی مثل اینکه دارد دیر می‌شود و حتی واکنش‌های ترحم‌آمیز، اگرچه از سر دلسوزی است، اما اغلب نتیجه‌ای جز افزایش فشار روانی ندارد. این نوع مواجهه ممکن است باعث شود زوج‌ها به تدریج از جمع‌های خانوادگی و معاشرت‌های اجتماعی فاصله بگیرند و دچار انزوا شوند و این احساس انزوا خود به اضطراب و افسردگی دامن می‌زند. بنابراین، توصیه می‌شود که خانواده‌ها و اطرافیان زوج‌های نابارور به هیچ‌وجه از آنها چیزی نپرسند یا راهکار و توصیه به آنها ارائه نکنند. در واقع باید بیاموزیم که این موضوع جزو حریم شخصی و خصوصی افراد است و ما حق نداریم درباره آن پرسش یا اظهار نظر کنیم. مطمئن باشیم اگر زوجی نیازمند مشورت یا درد دل باشند خودشان پیشقدم می‌شوند و با افرادی که خودشان صلاح می‌دانند در این خصوص صحبت می‌کنند.

دکتر قربانی در پایان یادآور شد: هدف اصلی مجموعه ابن‌سینا از برگزاری پویش حمایت از زوج‌های نابارور، افزایش آگاهی عمومی درباره ناباروری است و همان‌طور که در ابتدا گفته شود، ناباروری فقط یک مسئله پزشکی نیست. همان‌طور که در بیماری‌های دیگر، مانند سرطان، باید به وجوه عاطفی و روانی بیماری و حمایت روانی از بیمار توجه کرد، در ناباروری نیز لازم است به این موضوع توجه شود و به‌ویژه با افزایش آگاهی عمومی، به‌تدریج درباره مواجهه درست خانواده‌ها و جامعه با زوج‌های نابارور فرهنگ‌سازی شود.