به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی- ابن‌سینا، طرح فناورانه‌ی گروه جنین‌شناسی و آندرولوژی این پژوهشگاه با عنوان «استفاده از فناوری نوین تولید آزمایشگاهی جنین در تکثیر گاومیش های با خصوصیت برتر ژنتیکی» از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌عنوان طرح صنعتی برگزیده دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور در سال ۱۴۰۲ انتخاب شد. این طرح فناورانه که در گروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا توسط دکتر ابوالفضل شیرازی و دکتر سارا برجیان بروجنی و همکاران بخش جنین شناسی اجرا شده است، به دلیل اهمیت آن در صنعت دامپروری کشور و تأثیر آن در خودکفایی صنایع دامی و لبنی کشور به‌عنوان طرح صنعتی برگزیده‌ی کشور انتخاب شده است. پروفسور ابوالفضل شیرازی، مدیر گروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا و از مجریان این طرح برگزیده در خصوص اهمیت این طرح گفت: اهمیت این طرح مبتنی بر اهمیت و مزایای اقتصادی توسعه صنعت گاومیش داری در کشور است. با توجه به اقلیم نسبتاً خشک کشور و تخصیص ۷۰ تا ۸۰ درصد از هزینه‌های نگهداری و پرورش دام به تامین خوراک مصرفی دام ونیز وابستگی کشور به واردات بخش عمداه ای از نهاده های دامی، ضرورت پرورش دام های با حساسیت تغذیه ای کمتر و مقاوم به شرایط اقلیمی نه چندان مناسب کشور، کاملا ضروری است.

از این رو گاومیش علیرغم تولید شیر کمتر در قیاس با گاو لیکن بدلیل حساسیت کمتر به کیفیت مواد غذایی مصرفی (هزینه خوراک چیزی کمتر از ۴/۱ در قیاس با گاو)، مقاوم به بیماری ها، سازگار با شرایط مختلف آب‌وهوایی، ماندگاری بالاتر در سطح گله و تولید شیر با کیفیت (قیمت فروش بیش از ۳ برابر شیر گاو)، سرمایه‌گذاری در خصوص پرورش و تکثیر این دام از نظر اقتصادی و امنیت غذایی بسیار ارزشمند خواهد بود.

مدیر گروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا در خصوص مراحل این طرح برگزیده توضیح داد: گام نخست، شناسایی و انتخاب گاومیش‌های با خصوصیات برتر تولیدی است. در همین خصوص پژوهشگاه ضمن شناسایی و تکثیر گاومیش های دورگ بومی نسبت به تکثیر گاومیش‌های ایتالیایی وارداتی با خصوصیات ژنتیکی ممتاز که از استمرار تولید شیر قابل‌توجهی برخودراند نیز استفاده کرده است.

بدین منظور، در دام‌های ممتازی که هنوز کاملاً به سن تولید مثل نرسیده‌اند، با یک هورمون‌درمانی خفیف، تحریک تخمدانی با هدف رشد فولیکول های بیشتر انجام شده و سپس با هدایت پراب سونوگراف مجهز به سوزن اسپیراتور، تخمک های فولیکول ها آسپیره می‌شوند. این تخمک‌ها در آزمایشگاه با بهترین اسپرم‌های در دسترس، تلقیح شده و جنین های حاصله پس از رسیدن به مرحله بلاستوسیست، به روش انجماد فوق سریع منجمد و تا زمان استفاده در تانک ازت مایع نگهداری می‌شوند. وی افزود: در مرحله‌ی بعد جنین‌های تشکیل‌شده در زمان مناسب، یعنی زمانی که شرایط رحمی گاومیش گیرنده از نظر عدم آلودگی، اندازه، سلامتی و مدت زمان سپری شده پس از تخمک گذاری منطبق با سن جنین، مرحله بلاستوسیست، باشد، به رحم دام گیرنده انتقال داده می‌شود. گفتنی است لازم نیست گاومیش‌هایی که جنین به رحم آنها انتقال داده می‌شود، از نژاد ممتاز باشند. نکته‌ی قابل توجه درباره این روند این است که استحصال مکرر تخمک قبل از رسیدن دام به سن باروری انجام شده و وقتی دام به سن باروری رسید، می‌تواند روند عادی تولید مثل را داشته باشد. همانطور که پیشتر عنوان شد گاومیش ماندگاری بالایی در سطح گله داشته، بیش از ۸ تا ۱۰ شکم، برعکس گاو که پس از ۴ تا ۵ شکم از گله حذف می‌شود و از این رو پس از هر نوبت زایمان امکان انجام مجدد تخمک گیری از دام نیز وجود دارد. دکتر شیرازی درباره مزایای این روش در تکثیر نژاد ممتاز گاومیش بیان کرد: با این روش می توان هر هفته با استحصال سونوگرافیک تخمک از گاومیش های ممتاز تعداد قابل توجهی جنین تولید کرده و به گاومیش‌های ماده‌ی گیرنده انتقال داد. در واقع با این روش می‌توان اصلاح نژاد گاومیش‌های بومی را تسریع و ژنوم ممتاز را در بازه زمانی کوتاه تری گسترش داد. مدیر گروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا در پایان مجددا خاطر نشان کرد: پرورش گاومیش به دلایل متعدد از جمله حساسیت کمتر به کیفیت مواد غذایی مصرفی، سازگاری بالا به شرایط آب‌وهوایی مختلف، مقاومت بالاتر به عوامل بیماری‌زا و استرس‌زای محیطی، ماندگاری بالا و کیفیت بالای شیر، بسیار به‌صرفه‌ می باشد. وی خاطر نشان کرد که در بسیاری از کشورها بویژه ایتالیا پرورش وتکثیر گاومیش بویژه با بهره برداری از تکنیک های نوین تولیدمثلی هر ساله رو به افزایش بوده و از این رو سرمایه‌گذاری در جهت تولید و تکثیر نژاد ممتاز این دام، در توسعه صنعت دامپروری و دستیابی به خودکفایی فرآورده‌های دامی و لبنی و نیز امنیت غذایی کشور بسیار حائز اهمیت می باشد. از این رو، بسیار خرسندم که تلاش‌های اینجانب و همکارانم در پژوهشگاه ابن‌سینا، به‌ویژه دکتر سارا برجیان بروجنی، در اجرای این طرح ملی دیده شده و امیدوارم در آینده شاهد توسعه‌ی بیشتر این صنعت در کشور باشیم.