یائسگی‌ نشانه‌ پایان‌ ظرفیت‌ تولیدمثلی‌ است‌ که ‌به تدریج برای بسیاری از زنان بین سنین‌ ۴۷ و ۵۵ سال با بروز علائم و عوارض متعددی رخ می‌دهد. تقریبا پنج درصد از زنان بین سنین ۴۰ تا ۴۵ سال و حدود یک درصد از زنان قبل از ۴۰ سالگی یائسه و یا دچار نارسایی زودرس تخمدان می‌شوند. به نظر می‌رسد با توجه به تغییر در سبک‌های زندگی، ابتلاء به بیماری‌های خاص و سرطان‌ها، برخی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر سلامت افراد و همچنین تمایل بیشتر دختران و زنان به مصرف سیگار و قلیان، به مرور بیم افزایش پدیدة یائسگی زودرس دو چندان شده است.

به گزارش آتیه‌آنلاین، یائسگی‌ نشانه‌ پایان‌ ظرفیت‌ تولیدمثلی‌ است‌ که ‌به تدریج برای بسیاری از زنان بین سنین‌ ۴۷ و ۵۵ سال با بروز علائم و عوارض متعددی رخ می‌دهد. در گزارش پیش رو، ضمن مرور علل ایجاد یائسگی زودرس، تجربه زیسته چند نفر از زنان و دختران دچار این اختلال را نیز مرور می‌کنیم. شیما ۲۹ ساله شاید یکی از افراد بسیاری است که می‌گوید ۲۴ ساله بوده که یائسه شده و شیمی‌درمانی را علت این اختلال می‌داند. او با ابراز خوشحالی از اینکه ازدواج کرده و صاحب فرزند است می‌گوید: اگرچه این اتفاق برایم کمی ناراحت‌کننده است اما از اینکه پزشک معالجم می‌گوید قطع عادت ماهانه احتمال عود بیماری سرطان را کاهش می‌د هد راحت با این مساله کنار آمدم.

سمیه ۳۸ ساله، یکی از افرادی است که ۳۵ساله بوده دچار این سندروم شده و همچنان مجرد است. او تمایل ندارد که مشخصاتش در گزارش ذکر شود و با پذیرش این پیش‌شرط، پاسخ‌های کوتاه او به جواب‌های تفصیلی به تجربه او از یائسگی زودرس و تبعات آن تبدیل می‌شود. سمیه پس از چند دقیقه‌ گفت‌وگو با اشاره به اینکه دیگر شانس ازدواج و بارداری به شیوه معمول را از دست داده، طاقتش طاق و اشکش جاری می‌شود.

سمیه این را هم می‌گوید که افرادی به او پیشنهاد ازدواج داده‌اند و برخی حتی از بچه‌دار نشدنش استقبال نیز کرده‌اند اما او می‌گوید نمی‌تواند به چنین موضوعی اعتماد کند.

او یادآور می‌شود که مدتی قبل از یائسگی به واسطه تغییرات هورمونی ایجاد شده پزشکان حدس زده بودند که دچار چنین وضعیتی خواهدشد. حتی داروهای تجویزی تعویق‌کننده علاجی نکردند و حتی با گذشت چند سال از یائسگی همچنان با آثار متعدد سوء آن داروها دست و پنجه نرم می‌کند.

عوارض یائسگی زودرس

شهناز نیز برای اولین بار در ۳۸ سالگی ازدواج کرده و در آستانه سال اول ازدواج بوده که می‌خواسته باردار شود. او همان سال متوجه می‌شود زودتر از حالت مرسوم دچار یائسگی شده و به دلیل وضع نسبتاً خوب مالی همسرش ترجیح می‌دهد از شیوه‌های دیگری برای بچه‌دارشدن کمک بگیرد. او در حال حاضر صاحب فرزندی دو ساله است.

شهناز که رویکرد نسبتاً ساده‌تری در مواجهه و کنار آمدن با این مسأله در پیش گرفته، در ادامه می‌گوید: یائسگی زودرس برای بسیاری از زنان و دختران کابوس وحشتناکی است اما برای من به دلیل وضعیت مالی خوب همسرم با عارضه‌های کمرنگ‌تری همراه بوده است. حدود سه سال پیش برای بچه‌دارشدن نیز حداقل ۳۰۰ میلیون تومان هزینه کردم.
علائم یائسگی زودرس
یک فلوشیپ جراحی لاپارسکوپی وهسیتروسکوپی بااشاره به اینکه نارسایی زودرس تخمدان، نام‌دیگر «یائسگی زودرس» است در توضیح این اختلال گفت: در نتیجه نقص در تخمدان، عملکرد آن از نظر تولید تعداد مناسب باکیفیت خوب تخمک از بین می‌رود. به دنبال آن قطع قاعدگی و بروز عوارض ناشی از کمبود تولید هورمون استروژن می‌شود.

پرنیان‌کردجمشیدی در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین در توضیح نارسایی زودرس تخمدان گفت: منظور زمانی است که یک نقص اولیه در تخمدان ایجاد می‌شود. از عدم شروع قاعدگی در سنی که برای هر خانمی اتفاق می‌افتد یا توقف قاعدگی قبل از زمان و موعد مقرر (یائسگی طبیعی) به عنوان آمنوره اولیه یا آمنوره ثانویه نامبرده می‌شود.

این فلوشیپ جراحی لاپارسکوپی و هسیتروسکوپی زنان و زایمان گفت: مکانیسم‌های مختلفی ممکن است که نارسایی زودرس تخمدان منجر شوند. از بین رفتن فولیکول‌های اولیه قبل از ۴۰ سالگی و اختلال در عملکرد فولیکول‌های تخمدانی مهم‌ترین علل هستند.

وی باتاکید بر اینکه نارسایی زودرس تخمدان علاوه بر تخمک، عملکردهای هورمونی در تخمدان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، افزود: بروز علائمی ناشی از کمبود استروژن در هورمون اصلی ترشح شده از تخمدان، ناباروری، پوکی استخوان و افزایش خطر عوارض قلبی و عروقی از جمله علائم اختلال در عملکرد هورمونی تخمدان است.

این فلوشیپ جراحی لاپارسکوپی و هسیتروسکوپی زنان و زایمان در پاسخ به پرسش چرایی‌کاهش عملکرد و میزان تولید تخمک‌ افزود: متاسفانه شایع‌ترین علل وقوع‌ این اتفاق ناشناخته و بیش از ۷۰ درصد علل نامشخص است. اما از برخی از علل شایع می‌توان به شیمی‌درمانی و اشعه درمانی که به دلیل بدخیمی خود بافت تخمدان یا سایر بافت‌های دیگر فرد اتفاق می‌افتد نیز می‌توان یاد کرد.

تأثیر مصرف سیگار و قلیان

کردجمشیدی تأثیر عوامل شیمیایی مانند مصرف سیگار و قلیان را در یائسگی زودرس مؤثر دانست و افزود: اثرات تخریب تدریجی مصرف قلیان و سیگار بر روی بدن غیرقابل انکار است و سن یائسگی را کاهش می‌دهد.

او گفت که آمارها نشان می‌دهد که ۶۵ تا ۷۰ درصد موارد در خصوص عللی که مداخلات درمانی باعث به وجود آمدن عملکرد مختل در تخمدان می‌شود، برگشت‌پذیر است.

کردجمشیدی تاکیدکرد: این موضوع به نوع، دوره مصرف و دز دارو نیز بستگی دارد که‌۴۰ تا ۶۸ درصد موارد، قاعدگی قطع می‌شود و تخمدان کارایی خود را از دست می‌دهد. عوارض جراحی نیز ممکن است روی تخمدان یا حفره شکمی یا لگنی انجام شود.

این جراح و متخصص زنان و زایمان با اشاره به علل دیگر نارسایی زودرس تخمدان گفت: علل ژنتیکی یکی از علل مهم وقوع نارسایی تخمدان در افراد است. علل عفونی مانند بیماری‌های ایدز نیز از دیگر موارد وقوع این اختلال هستند که ممکن است عملکرد تخمدان را به شدت تحت تاثیر قرار بدهد و باعث قطع عملکرد تخمدان شود.

کردجمشیدی با اشاره به اینکه فاکتورهای خطری برای بروز این وضعیت در جمعیت‌های مختلف وجود دارد، افزود:خانواده‌های با استرس زیاد، شغل و شخصیت آنها تحت‌تأثیر استرس قرار می‌گیرد. چاقی، سطح سوادپایین، وضعیت اقتصادی و اجتماعی نامناسب، اعتیاد به مصرف مواد، سابقه مداخلات جراحی‌های متعدد تخمدانی، بیماری‌های زمینه‌ای زنانگی، بعضی از بیماری‌های مزمن خودایمن مثل رماتیسم مفصلی یا اختلالات تیروئیدی یا دیابت و مهم‌تر اینکه سابقه خانوادگی نارسایی زودرس تخمدان در منسوبین درجه یک از فاکتورهای خطر بروز این اختلال در نظر گرفته می‌شود.

این متخصص زنان و زایمان گفت: آگاه بودن متخصصان زنان، متخصصان غدد و افرادی که با این بیماران مواجه هستند، بسیار مهم است و حفظ بانک کردن تخمک های این افراد کمک می‌کند که باروری‌های بدون‌عارضه و آسان‌تر داشته باشند.

وی با بیان اینکه سبک زندگی سالم بهترین اقدام در جلوگیری از یائسگی زودرس محسوب می‌شود، گفت: کنار گذاشتن مصرف دخانیات از جمله سیگار و قلیان، مصرف میوه و سبزیجات تازه و ورزش بسیار اهمیت دارد.

این فلوشیپ جراحی لاپارسکوپی و هسیتروسکوپی زنان و زایمان بر آغاز آموزش‌ اهمیت زندگی سالم از دوران مدرسه یاد کرد و گفت: آموزش‌ها باید در مدارس شروع شود. تا زمانی که فرد در سن پایین است، متوجه اهمیت زندگی و تغذیه سالم و اثرات مخرب مصرف دخانیات و سبک زندگی ناسالم شود. بررسی مناسب تشخیصی، کنترل عوارض و حتی‌حفظ تخمک‌ها در بانک تخمک و تخمدان به افراد در معرض این اختلال می‌توان کمک کرد که باروری‌های راحت و بدون عارضه داشته باشند.

تأثیر یائسگی زودرس بر روابط اجتماعی و فردی

سیمین ظفردوست، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین در پاسخ به پرسش متوسط سن یائسگی و چه زمان زودتر «زودرس» خوانده می‌شود، می‌گوید: متوسط سن یائسگی۴۷ تا۵۰ سال است. اگر یائسگی قبل از ۴۰ سالگی رخ دهد احتمال یائسگی زودرس است و باید بررسی‌های لازم انجام شود.

ظفردوست با اشاره به اینکه در بیشتر موارد علت یائسگی زودرس نامشخص است، اضافه می‌کند: هر عاملی که باعث از بین رفتن و آسیب به ذخیره تخمدان شود سن یائسگی را زودتر می‌کند.

او مشکلات ژنتیک، برخی بیماری‌ها، داروها، آلودگی‌ها، تغذیه نامناسب، استرس را علل مؤثر در بروز یائسگی زودرس می‌داند و می‌افزاید: متاسفانه در جامعه ما مصرف سیگار و قلیان در زنان رو به افزایش است و این موضوع در بروز یائسگی زودرس تأثیر مضاعف دارند.

این فلوشیپ ناباروری در بیان عوارض یائسگی می‌گوید: بر اثر یائسگی هورمون‌های زنانه مثل استروژن و پروژسترون‌کاهش پیدا کرده و علایمی مانند افت انرژی، افسردگی، گرگرفتگی و خشکی واژن می‌تواند باعث ایجاد مشکلات در روابط اجتماعی و خانوادگی فرد شود. در طولانی‌مدت نیز زمینه‌ساز پوکی استخوان و اختلالات متابولیک می‌شوند.

ضرورت آگاهی از علایم طبیعی یائسگی زودرس

ظفردوست با اشاره به مهم‌ترین علل ایجاد اختلالات جنسی در خانم‌های یائسه می‌گوید: ایجاد حالت‌های افسردگی، عدم تمایل به رابطه جنسی و خشکی واژن است که اگر آگاهی از این علایم و طبیعی‌بودن آنها در این دوران وجود نداشته باشد مسلماً باعث ایجاد مشکلات بین زوجین می‌شود.

این پزشک متخصص زنان و زایمان تأکید می‌کند که احتمال بارداری در فردی که یائسگی او بر اساس علایم، آزمایشات هورمونی و سونوگرافی ثابت شده باشد بعید بوده و یک درصد گزارش شده است. چنانچه فرد باردار شود، مهم‌ترین خطر عامل سن بیمار بوده چرا که با افزایش سن خطر عوارض بارداری مثل ترومبوز، پره اکلامپسی، دیابت بارداری، پوکی استخوان و غیره افزایش پیدا می‌کند.