عوامل ژنتیکی، محیطی و به‌خصوص مقاومت به انسولین از عوامل احتمالی ابتلا به تنبلی تخمدان است

آیا می‌دانید تنبلی تخمدان دارید؟
متأسفانه بسیاری از خانم‌ها مدت‌هاست مبتلا به عارضه‌ای هورمونی هستند که از آن اطلاعی ندارند. در حالی که چرایی بروز عوارض پوستی، اختلالات متابولیکی از جمله افزایش قند و فشار و چربی خون و مهم‌تر از همه ناباروری در آنان را باید در این اختلال جست‌وجو کرد. تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی‌کیستیک از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در بین خانم‌هاست که اگر بی‌اهمیت انگاشته شود، موجب ناباروری می‌شود. در صورت بی‌توجهی و درمان‌نشدن به موقع، این بیماری پیشرفت کرده و برای سایر اجزای بدن نیز مشکل ایجاد می‌کند. در رأس این مشکلات می‌تواند دیابت نوع ۲ ، کلسترول بالا، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی باشد. پیش‌تر بارها از تنبلی تخمدان در همین صفحه گفته‌ایم، ولی به‌علت اهمیت آگاهی از عوارض این سندرم و درمان به‌موقع آن در گفت‌وگو با دکتر سیمین ظفردوست، جراح و فلوشیپ زنان زایمان و ناباروری و عضو تیم تخصصی مرکز فوق‌تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن‌سینا مروری بر این بیماری شایع زنانه خواهیم داشت.

بسیاری از دختران جوان نمی‌دانند که علت پرمویی یا جوش‌های صورت‌شان را باید در اختلالات زنانه جست‌وجو کنند. آیا یکی از مهم‌ترین عوامل برای چنین عوارضی وجود تنبلی تخمدان است‌؟
تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی‌کیستیک از جمله اختلالات در کارکرد تخمدان و سیستم هورمونی بدن است که می‌تواند زنان و دختران را در سنین باروری گرفتار کند. این سندرم با بروز مشکلات پوستی، ریزش مو و مشکلات قاعدگی همراه است و شیوع آن معمولا حول وحوش ۲۰‌درصد گزارش شده و علت اصلی آن همچنان ناشناخته است.
البته عوامل ژنتیکی، محیطی و به‌خصوص مقاومت به انسولین از عوامل احتمالی ابتلا به تنبلی تخمدان شناخته می‌شود. مشکل اصلی در این بیماری هورمونی، مقاومت به انسولین و به‌دنبال آن افزایش هورمون مردانه و عدم تخمک‌گذاری است. سایر مشکلات مثل پر مویی و جوش‌های صورت، اختلال چرخه‌های قاعدگی، افزایش چربی خون و ریزش موی سر با الگوی مردانه، چاقی، مشکلات قلبی عروقی و نازایی به‌دنبال این اختلالات اصلی رخ می‌دهند.
چرا گفته می‌شود که این اختلال درمان قطعی ندارد؟
متأسفانه درمان قطعی در مورد سندرم تنبلی تخمدان نداریم و تنها با داشتن سبک زندگی سالم می‌توان آن را کنترل کرد. یعنی با داشتن تغذیه سالم و درست، خواب کافی و کاهش وزن حتی در حد ۵ تا ۱۰ درصد کاهش می‌توان اثرات ناشی از این بیماری را کنترل کرد. ناگفته نماند پیاده‌روی، ورزش کافی و کاهش استرس نیز می‌تواند به کنترل این سندرم کمک کند.
یعنی کاهش وزن در از بین بردن عوارض ناشی از تنبلی تخمدان خیلی تاثیر دارد؟
تغذیه درست، دریافت ویتامین‌های مناسب و پیشگیری از افزایش وزن، باید از دوران کودکی مورد توجه جدی قرار بگیرد تا افراد دچار مشکل نشوند. داشتن سبک زندگی درست، تغذیه مناسب و ورزش، از مهم‌ترین اقدامات برای سلامتی و افزایش قدرت باروری است که زنان باید به این موضوعات توجه جدی داشته باشند. چاقی نه‌تنها سبب کاهش احتمال باروری در زنان می‌شود، بلکه در پاسخ‌دهی آنان به درمان‌های نازایی هم نقش مؤثری دارد.
پس بیماران مبتلا فقط باید سبک زندگی خود را اصلاح کنند تا بسیاری از مشکلات‌شان از بین برود؟
دقیقا همین‌طور است. ما در مورد درمان تنبلی تخمدان معمولا فقط مشکلات بیمار را رفع می‌کنیم. یعنی برای رفع مشکل ریزش مو یا جوش‌های صورت، بیمار را به متخصص پوست ارجاع می‌دهیم. اختلالات قاعدگی هم با مراجعه به متخصص زنان از بین خواهد رفت. افرادی که دچار مشکل ناباروری ناشی از تخمدان پلی‌کیستیک هستند هم باید به فلوشیپ ناباروری و متخصص نازایی مراجعه کنند. به هر حال مشکلات جانبی بیمار که ناشی از تنبلی تخمدان باشد برطرف می‌شود ولی هنوز علت مشکل اصلی ناشناخته و همچنان درمان‌پذیر نیست.

چه وقت به احتمال بروز تنبلی تخمدان شک کنیم؟
از دکتر ظفردوست پرسیدم با توجه به طیف وسیع و متفاوت عوارض ناشی از تنبلی تخمدان که ممکن است در دختران و زنان زیادی بروز کند، در چه شرایطی باید به احتمال بروز تنبلی تخمدان بیشتر شک کرد؟ وی در پاسخ گفت: زمانی می‌گوییم فردی دچار تنبلی تخمدان شده که دو معیار از سه معیار زیر را داشته باشد:
اختلالات قاعدگی مثل چرخه‌های طولانی قاعدگی یا قاعدگی‌های با تاخیر.
افزایش علائم هورمون مردانه مثل افزایش موهای زاید، ریزش موی مردانه، جوش‌های زیاد صورت یا این‌که در آزمایش‌ها علائمی مبتنی بر افزایش هورمون آندروژن دیده شود.
گزارش تخمدان پلی‌کیستیک (PCO) در سونوگرافی.