یک‌سوم علل اختلالات جنسی مشکلات و بیماری‌های جسمانی، یک‌سوم علل آن بیماری‌های روانی و یک‌سوم دیگر، مجموع و ترکیبی از این دو است. در این‌جا به مهم‌ترین بیماری‌های جسمی و عمده‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های روانی که منجر به اختلالات جنسی در زنان و مردان می‌شود، اشاره می‌کنیم.

دکتر بهزاد قربانی، روانپزشک و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا در خصوص توجهات مربوط به سلامت جنسی در زوجین و بیماری های روانی گفت: بسیاری از بیماری‌های روانی، علایم جنسی ایجاد می‌کند، مثل اختلالات خلقی، افسردگی‌ها، اضطرابی، وسواسها، سوماتوفرم، روان تنی (سایکوسوماتیک) و حتی اختلالات سایکوتیک، توهمی یا هذیانی. این اختلالات بر میل جنسی و عملکرد جنسی فرد اثر می گذارند.

وی تاکید کرد: وقتی علت اختلالات جنسی را بررسی می‌کنیم بیشتر جنبه سایکولوژیک دارند تا جسمی، به طوری که تقریبا دو سوم اختلالات جنسی جنبه روانی دارد و یک سوم باقیمانده هم ترکیبی است یعنی مشکلات روانی و جسمی با هم دخالت دارند.

دکتر بهزاد قربانی در باره اینکه بیشتر چه بیمارانی در حوزه سلامت جنسی مرکز ابن سینا مراجعه می کنند، گفت: در مرکز ابن سینا بیشتر مراجعین به نحوی با موضوع فرزند آوری و باروری در ارتباط هستند و برای حل مشکل ناباروری و مسائل مرتبط به آن مراجعه کرده اند، در نتیجه بیشتر مراجعین شامل واژینیسموس (شایعترین) و اختلالات عملکرد نعوظی در آقایان هستند، به تعداد کمتری هم به علت اختلال کمبود میل جنسی مراجعه می کنند.اما در مطب همه جور و در همه سطوح مراجعه کنندهاز حمله اختلالات عملکرد جنسی مثل کمبود میل جنسی، پرمیلی جنسی، اختلال عملکرد نعوظی در آقایان و آنورگاسمی در خانمها، زودانزالی در آقایان (که خیلی شایع است)، گاهی دیرانزالی، واژینیسموس و دیسپارونیا نیز وجود دارد.

این روانپزشک و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا درباره اینکه معمولاً بیماران چه زمانی برای درمان مراجعه می کنند،افزود: مراجعه به روانپزشک در ایران هیچ وقت در مراحل اولیه صورت نمی‌گیرد. بیماران در مراحل اولیه معمولاً مراجعه نمی کنند، در مراحل حد واسط هم به انواع افراد نامرتبط اعم از دعانویس و رمال و افراد غیر صاحب‌نظر و نامطلع مراجعه می کنند و در مراحل پیشرفته و پایانی هر مشکلی (نه‌ فقط درمشکلات جنسی، بلکه در افسردگی و سایکوز) به روانپزشک مراجعه می‌کند.

وی افزود: معمولا خانواده ها بیماری یا اختلال روانی یا روانپزشکی را قبول ندارند. بیشتر سعی می کنند ابتدا مشکل را توجیه کنند تا اینکه بپذیرند. حتی نزد روانپزشک، بجای توضیح علایم به توجیه اینکه چرا این علایم را دارند می پردازند. پزشک از بیمار می پرسد مشکل شما چیست و بیمار بجای توضیح مشکل، درباره اینکه چرا این مشکل را دارد صحبت می‌کند. موضوعات جنسی نیز از این قضیه مستثنی نیست و معمولا یا بعد از ازدواج یعنی وقتی که به مشکل برخورده اند مراجعه می کنند یا بالاخره برای باردار شدن تصمیم گرفته اند و به پزشک مراجعه می کنند.

قربانی درباره بهترین زمان مراجعه بیماران به روانپزشک یا ارجاع بیمار توسط پزشکان ،خاطرنشان کرد: مهم ترین نکته در ارجاع توسط پزشکان این است که در شرح حالی که از بیمار اخذ می‌کنند به مسائل جنسی هم بپردازند. معمولاً به دلایل مختلف، درباره این موضوع سوال نمی شود. وقتی پزشک سوال نمی کند بیمار هم اصلاً راجع به این موضوع حرف نمیزند. بیمار شرم دارد و پزشک به موضوع اهمیت نمی دهد یا آن را بی ربط می داند. در حالی که حداقل در حوزه نازایی، این مسئله مهم است و باید همکاران به این موضوع توجه کنند.
این روانپزشک در خصوص زمان مراجعه بیماران به کلینیک سلامت جنسی،گفت: مراجعه بیماران در مواردی است که تنها علت روانپزشکی دخالت دارد، مثلا در موارد مانیک دپرسیو که فرد در فاز مانیک، رفتارهای جنسی بی‌مهابا دارد و در فاز افسردگی، میل جنسی را از دست داده است باید مستقیم به روانپزشک ارجاع شود. در گروهی از بیماران که علت ترکیبی (روانپزشکی و جسمی) دخالت دارد و تشخیص‌های ارولوژی، ژنیکولوژی، بیماریهای عفونی و مامایی مطرح می‌شود، ارجاع بیمار از طرف همکاران صورت می گیرد.

وی در پاسخ به اینکه آیا تمام بیماران کلینیک سلامت جنسی نیاز به مشاوره با روانپزشک دارند یاخیر ،عنوان کرد: الزاما خیر. می توان بیماران را تریاژ کرد و بیماران دچار اختلالاتی که صرفاً علل روانپزشکی دارند یا جنبه روانپزشکی در آنها غالب است را ارجاع داد.

دکتر بهزاد قربانی درباره طول مدت درمان بیماران، افزود: مدت درمان بستگی به نوع مشکل دارد، همکاری بیمار در مراحل درمان هم اهمیت دارد؛ گاهی علیرغم صرف وقت در جلسه مشاوره، زوجین به جای توجه به صحبت‌های درمانگر به بحث با یکدیگر می پردازند و مشکل را گردن یکدیگر می‌اندازند. حتی در درمان واژینیسموس ممکن است بیمار، تمرین‌هایی که توصیه شده است را انجام ندهد. گاهی برای بیمار دارو تجویز می شود و در مراجعه بعدی، پزشک متوجه می‌شود اصلاً دارو را مصرف نکرده است و درنهایت می توان گفت،میزان همکاری بیماران قابل پیش‌بینی نیست.اما به عنوان مثال زود انزالی، سریع قابل درمان است و اگر در اختلال عملکرد نعوظی، مشکل آناتومیک و اورولوژی مطرح نباشد، به سادگی قابل درمان است.

همچنین درمان واژینیسموس، از مدت کوتاه تا مدت طولانی متغیر است و در اختلالات کمبود میل جنسی و آنورگاسمی، معمولاً درمان طولانی مدت است.
وی بااشاره به نوع درمان هر بیماری افزود: تقریبا تمام اختلالاتی که جنبه روانپزشکی دارند نیازمند مصرف دارو هستند ولی این طور نیست که فقط به آنها دارو داده شود. گاهی تکنیک ها و پوزیشن هایی به بیمار آموزش داده می شود. مثلا در موارد زود انزالی، با چند پوزیشن و تکنیک و مختصری دارو، مشکل بیمار به راحتی حل می شود. بسیاری از بیماران، حتی برخی پزشکان تصور می کنند که روانپزشک فقط به بیمار دارو می دهد ولی در واقع، روانپزشک در جلسه مشاوره که اغلب طولانی هم هست با بیمار صحبت می کند، راهکار ارائه می دهد و بر اساس نیاز بیمار، دارو هم تجویز می کند. میزان اجرای راهکار توسط بیماران را نمی دانیم.

این روانپزشک در پاسخ به خبرنگار سیناپرس در خصوص اینکه آیا بیماران کلینیک سلامت جنسی که به مرکز درمان ناباروری ابن سینا مراجعه می‌کنند ، پس از درمان، نیازمند پیگیری هستند یا خیر ،گفت: بله، این بیماران، در این مرکز حتماً پیگیری می‌شوند تا هم درمانگر متوجه شود که سرانجام درمان بیمار چه شد و هم نتیجه درمان در نظر گرفته شده مشخص شود. گاهی هزینه و بعد مسافت باعث می‌شود بیمار پس از بهبودی نسبی یا کامل، درمان را رها کند، بنابراین در این مجموعه حتما پیگیری درمان وجود دارد. پزشک معمولا بیمار را در مرحله بیماری و نه پس از عبور از آن می بیند. پزشک بیمار واقعی (فعلی) را می‌بیند و بیمار خوب شده (درمان شده) معمولاً دیگر مراجعه ای ندارد.

دکتر قربانی درپایان خاطرنشان کرد: اطلاع رسانی و کارکردن در حوزه سلامت جنسی جای زیادی دارد و امیدواریم که مغفول نماند.