حدود یک‌پنجم مردان جوان با مشکل کمبود اسپرم مواجه‌اند، یعنی غلظت اسپرم در مایع منی آن‌ها، کمتر از ۱۵ یا ۲۰ میلیون اسپرم (بسته به استانداردهای آزمایش) در هر میلی‌لیتر از مایع منی است.

تعداد کم اسپرم یا کیفیت پایین آن یکی از علت‌های اصلی ناباروری است. در این نوشتار، به این مشکل که الیگواسپرمی نامیده می‌شود، پرداخته می‌شود و علل، راه‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی موجود آن بررسی می‌شود:

تشخیص:

اگر پس از یک سال تلاش مداوم برای بچه‌دار شدن، موفق نشدید، باید به یک مرکز درمان ناباروری مراجعه کنید تا بررسی‌ها لازم برای ارزیابی وضعیت باروری، از جمله تست مایع منی یا آزمایش اسپرم برای کنترل کیفیت و کمیت اسپرم را انجام دهند.

نتیجۀ نخستین تست مایع منیِ حدود یک‌دهم مردان، نرمال نیست، اما ممکن است این نتیجه «منفی کاذب» باشد، یعنی این غیرنرمال بودن، لزوماً درست نیست. از این رو، اگر جواب تست اول نرمال نباشد، تست باید تکرار شود. در شرایط ایده‌آل، تست دوم باید سه ماه پس از تست اول انجام شود، اما اگر در تست اول این‌گونه به نظر بیاید که تعداد اسپرم بسیار کم است یا اصلاً اسپرم دیده نشود، تست دوم باید خیلی زود انجام شود.

علت‌های الیگواسپرمی

اغلب هیچ دلیلی برای تعداد کمِ اسپرم یا الیگواسپرمی یافت نمی‌شود، اما با چندین عوامل ژنتیکی و غیر ژنتیکی مرتبط دانسته می‌شود:

- یک عدم تعادل هورمونی، مانند هیپوگنادیسم که در آن هورمون به مقدار کم تولید می‌شود یا اصلاً تولید نمی‌شود. این وضعیت اغلب دلیلی قابل شناسایی، مانند سندرم کلاین فلتر دارد ( توضیح در بندِ بعد).

- یک مشکل ژنتیکی ارثی، مانند سندرم کلاین فلتر، که در آن مرد با کروموزوم‌ زنانۀ (X) اضافی به دنیا می‌آید.

- بیضۀ نزول‌نکرده؛ مشکلی نسبتاً شایع درنوزادان پسر که در آن یک یا هر دو بیضه در محل طبیعی خود، یعنی کیسۀ بیضه، قرار ندارد.

- یک مشکل ساختاری در دستگاه ژنیتال یا تولیدمثلی مردان، مانند آسیب‌دیدن مجاری اسپرم‌بر، به دلیل بیماری یا جراحت

 یک عفونت تولیدمثلی، مانند کلامیدیا، سوزاک یا عفونت پروستات

- آنتی‌بادی‌هایی که به اسپرم حمله می‌کنند: این آنتی‌بادی‌ها به‌اشتباه اسپرم را به‌عنوان یک عامل مضر مهاجم شناسایی می‌کنند و تلاش می‌کنند آن‌ها را بکشند. این مشکل به‌ویژه در مردانی که وازکتومی انجام داده‌اند، معمول است.

- جراحی پیشین کیسۀ بیضه یا نواحی اطراف آن

واریکوسل (گشاد شدن عروق بیضه‌ها)

- مصرف برخی داروها، مانند استفادۀ طولانی‌مدت از استرویید آنابولیک، درمان جایگزینی تستوسترون، درمان‌های سرطان (شیمی‌درمانی) و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها

گزینه‌های درمان:

پس از قطعی شدن تشخیص الیگواسپرمی، این گزینه‌ها برای درمان در دسترس است:

- تلقیح داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) یا میکرواینجکشن:

در این روش، اسپرم به‌طور مستقیم به داخل سلول تخمک تزریق می‌شود تا آن را بارور کند. سپس، تخمک بارورشده (جنین) به رحم زن منتقل می‌شود. اگر تعداد یا غلظت اسپرمتان کم است یا اصلاً اسپرمی در مایع منی شما یافت نمی‌شود یا کیفیت اسپرمتان پایین است، می‌توانید از این روش استفاده کنید.

البته، پیش از انتخاب این گزینۀ درمانی، تست‌های مناسب و ضروری باید انجام شود و متخصصان دربارۀ نتایج و پیچیدگی‌های آن‌ها با شما صحبت می‌کنند. همچنین متخصصان ناباروری مشکلات ژنتیکی احتمالی دخیل در ناباروری‌تان را در نظر می‌گیرند. مشکلات باروری برخی مردان ناشی از ناهنجاری کروموزوم جنسی آن‌هاست. به‌ هر حال، تا زمانی که پزشکان به وجود چنین ناهنجاری‌ای شک نکرده‌اند، لازم نیست که پیش از میکرواینجکشن، تست‌های ژنتیکی انجام دهید. اما اگر متخصصان به یک نقص ژنتیکی خاص شک کنند، مشاوره و تست‌های ژنتیکی را به شما توصیه می‌کنند.

- داروهای گنادوتروپین:

اگر سطح هورمون‌های گنادوتروپین شما پایین باشد (هورمون‌هایی که تولید اسپرم را تحریک می‌کنند)، ممکن است درمان با داروهای گنادوتروپین به شما توصیه شود. اما اگر علتی برای غلظت یا تعداد اندک اسپرم شما پیدا تشود، داروهای هورمونی برایتان تجویز نمی‌شود، زیرا تأثیری در باروری شما نخواهند داشت.

- اهدای جنین‌:

اگر نتوان از روش‌های گفته‌شده برای درمان مشکلات باروری استفاده کرد، می‌توان از جنین اهدایی، یعنی جنینی که از تخمک و اسپرم یک زوج دیگر به وجود آمده‌است، برای بارداری استفاده می‌شود. در این روش، جنین اهدایی به رحم زن متقاضی فرزند انتقال داده می‌شود.