نارسایی زودرس تخمدان توقف عملکرد نرمال تخمدان‌ها پیش از سن چهل سالگی است. در چنین شرایطی تخمدان‌ها به حد کافی هورمون استروژن تولید نمی‌کنند و تخمک‌گذاری هم دچار اختلال می‌شود. نارسایی زودرس تخمدان در اغلب موارد موجب ناباروری می‌شود. آزمایش اندازه‌گیری سطح هورمون آنتی‌مولرین یا AMH روش تشخیص این عارضه است و پایین آمدن سطح این هورمون نشانه کاهش ذخیرۀ تخمدان و نارسایی زودرس تخمدان است.

نارسایی زودرس تخمدان اغلب با یائسگی زودرس اشتباه گرفته می‌شود، در حالی که این دو وضعیت یکسان نیستند. خانم‌های مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان ممکن است تا سال‌ها پریودهای نامنظم یا گاه به گاه داشته باشند و حتی ممکن است باردار شوند. اما خانم‌های دچار یائسگی زودرس اصلاً پریود نمی‌‌شوند و نمی‌توانند باردار شوند. بالا بردن سطح استروژن در خانم‌های مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان می‌تواند از برخی عوارض ناشی از کاهش استروژن، از جمله پوکی استخوان کمک کند.

علائم:

علائم نارسایی زودرس تخمدان تقریباً مشابه با علائم یائسگی زودرس یا کمبود استروژن است. این علائم عبارت‌اند از:

- پریودهای نامنظم یا با فواصل طولانی که ممکن است سال‌ها ادامه داشته باشد.

- مشکلات باروری

- گرگرفتگی

- تعریق شبانه

- خشکی واژن

- خشکی چشم

- کاهش تمرکز

- کاهش میل جنسی

اگر سه ماه پریود نشدید، حتماً به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. پریود نشدن ممکن است علل دیگری مثل بارداری، استرس، تغییر عادات غذایی یا تغییر برنامه ورزشی داشته باشد، اما در هر حال بهتر است در صورت بروز هرگونه بی‌نظمی در پریود به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم انجام شود. حتی اگر برایتان مهم نیست که پریود نشوید، نسبت به عوارض آن بی‌تفاوت نباشید. کاهش سطح استروژن می‌تواند عوارضی مثل کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر بیماری‌های قلبی به دنبال داشته باشد.

علل:

- ناهنجاری‌های کروموزومی: بعضی از ناهنجاری‌های ژنتیکی با بروز نارسایی زودرس تخمدان مرتبط است. سندرم ترنر موزاییک و سندرم ایکس شکننده از جمله این اختلالات ژنتیکی‌اند.

- مواد سمی: پرتودرمانی و شیمی‌درمانی علل اصلی نارسایی ناشی از توکسین‌ها یا مواد سمی‌اند. این روش‌های درمانی باعث آسیب به مواد ژنتیکی داخل سلول‌ها می‌شوند. دود سیگار، مواد شیمایی، انگل‌ها و ویروس‌ها نیز ممکن است باعث نارسایی تخمدان شوند.

- خودایمنی علیه تخمدان‌ها: در این نوع نادر، بدن آنتی‌بادی‌هایی ضد بافت تخمدان ترشح می‌کند که به فولیکول‌های حاوی تخمک حمله می‌کنند و باعث تخریب تخمک‌ها می‌شوند. اینکه چه چیز باعث این واکنش سیستم ایمنی بدن می‌شود، هنوز ناشناخته است.

- علت نامشخص: اغلب موارد نارسایی زودرس تخمدان ایدیوپاتیک یا بدون علت مشخص است.

عوامل خطر:

- سن: خطر نارسایی زودرس تخمدان در سنین ۳۵ تا ۴۰ سالگی بیشتر است. در موارد نادری ممکن است در سنین زیر ۳۰ سال و حتی در نوجوانی نیز این مشکل بروز پیدا کند.

- سابقه خانوادگی: اگر در اعضای خانواده شما شخصی مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان بوده باشد، خطر ابتلای شما افزایش می‌یابد.

- جراحی‌های تخمدان: اگر شما جراحی تخمدان انجام داده باشید، مثلاً جراحی خارج کردن کیست، خطر ابتلای شما به نارسایی زودرس تخمدان افزایش پیدا می‌کند.

عوارض نارسایی زودرس تخمدان:

ناباروری: خانم‌های مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان برای بچه‌دار شدن دچار مشکل می‌شوند. اگرچه در موارد محدود ممکن است خانم مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان به طور طبیعی باردار شود، اما در بیشتر موارد برای باردار شدن به روش‌های کمک‌باروری مثل آی وی اف نیاز دارد.

پوکی استخوان: استروژن نقش مهمی در استحکام استخوان‌ها دارد. از آنجا که در نارسایی زودرس تخمدان سطح استروژن کاهش می‌یابد، خطر بروز پوکی استخوان و عوارض آن، همچون افزایش احتمال شکستگی استخوان، بیشتر می‌شود.

- افسردگی یا اضطراب: عوارض کاهش سطح استروژن، مثل ناباروری و دیگر مسائل، می‌تواند زمینه‌ساز بروز افسردگی یا اضطراب در خانم‌های مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان شود.

- افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی: کاهش سطح هورمون استروژن با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در خانم‌های مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان همراه است.

سلول‌درمانی:

در این روش جدید که به صورت انحصاری در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا انجام می‌شود، با استحصال و کشت سلول‌های بنیادی خون قاعدگی و تزریق این سلول‌ها به بافت تخمدان، عملکرد تخمدان احیا می‌شود و این وضعیت شانس بارداری طبیعی و همچنین شانس دستیابی به تخمک‌های بیشتر و با کیفیت‌تر برای آی وی اف یا میکرواینجکشن را افزایش می‌دهد.