دکتر سید علی آذین: اشاره شد که برخی اختلالات عملکرد جنسی به ویژه اختلال در نعوظ در آقایان با افزایش سن، شیوع بیشتری می یابند. اما افراد مواجه با این موضوع الزاماً شکایتی از زندگی جنسی خود نخواهند داشت. حتی مطالعات نشان می دهند که با افزایش سن علیرغم بیشتر شدن اختلال عملکرد، شکایت و ناراحتی افراد از این وضعیت کاهش می یابد. توجیهی که برای این حالت ارائه می شود این است که برخلاف نسل های جوان تر که تجربه جنسی خوب را صرفاً در داشتن نعوظ کامل، نزدیکی واژینال و به ارگاسم رسیدن زن جستجو می کنند، بسیاری از سالمندان توانایی در رسیدن به یک نعوظ کامل را پیش نیاز ادامه فعال بودن به لحاظ جنسی نمی دانند بویژه که رسیدن به ارگاسم هم مستلزم چنین وضعیتی نیست و اصولاً هم برای مردان و هم برای زنان، نزدیکی واژینال تنها رفتار جنسی قابل قبول و رضایت بخش تلقی نمی شود (ای کاش می توانستیم همین دیدگاه را به زوج های جوان تر هم منتقل کنیم!).
در این قسمت و مطلب آینده به تاثیر بیماری های رایج در سنین بالا بر روابط جنسی سالمندان می پردازیم.
فرایند تصلب شرایین (Atherosclerosis) عملاً از روزهای نخست زندگی یک انسان شروع می شود و با افزایش سن ادامه می یابد. هرچه سن بالاتر می رود، قابلیت ارتجاعی عروق کاهش پیدا می کند و به علاوه به دنبال آسیب به سنگفرش پوشاننده داخل عروق (اندوتلیوم/Endothelium) وتلاش بدن برای ترمیم این آسیب ها، پلاک های آترومی در شریان ها تشکیل شده و به تدریج بزرگتر می شوند و می توانند بر حسب محلی که در آن تنگی ایجاد کرده اند علائم و عوارض مختلفی را ایجاد نمایند. عواملی مثل بالا بودن فشار خون، چاقی، مصرف دخانیات، دیابت و بالا بودن کلسترول خون، این فرایند را تسریع می کنند. طبیعی است که هرچه قطر شریان کمتر باشد، ایجاد تنگی و حتی گرفتگی رگ زودتر دردسرساز خواهد شد.
شریان های تغذیه کننده بافت های نعوظی آلت نیز از این قاعده مستثنی نیستند و از آنجایی که بسیار باریک هستند (حدود یک چهارم قطر عروق کرونر که به قلب خونرسانی می کنند) نسبتاً زود یعنی با 50 درصد کاهش در قطر فضای داخلی رگ، علائم بیماری را آشکار می کنند. امروزه اختلال نعوظ (Erectile Dysfunction) را به عنوان یک وضعیت پیش بینی کننده گرفتاری های عروق کرونر قلب درنظر می گیرند.
به لحاظ اپیدمیولوژیک نیز ۴۵ تا ۶۵ درصد از آقایانی که بیماری قلبی عروقی دارند، بطور همزمان با اختلال در نعوظ نیز درگیر هستند.
یکی دیگر از مشکلاتی که با افزایش سن خودنمایی می کند، چاقی است. چاقی با مکانیسم های مختلف برای سلامت فرد زیان آور است و از جمله شانس بیشتری را برای اختلالات عروقی نعوظ ایجاد می کند. به علاوه چاقی خود عامل خطر برای بروز دیابت است و حدود 50 درصد از افراد مبتلا به دیابت بالای 65 سال به اختلال در نعوظ مبتلا هستند. دیابت افزون بر درگیری عروقی، با آسیب به اعصاب انتهایی نیز می تواند موجب کاهش ظرفیت نعوظ در مردان شود.
از طرفی میل و عملکرد جنسی تا حد زیادی به سطوح هورمونی تستوسترون وابسته است. این در حالی است که برآوردها نشان می دهند که با گذشتن از مرز ۴۰ سالگی، میزان تستوسترون خون در مردان هر سال حدود یک درصد کاهش می یابد. اگر این کمبود ظرفیت تولید تستوسترون در سالمندی از حدی فراتر رود می تواند منجر به علائمی تحت عنوان سندرم کمبود تستوسترون (Testosterone deficiency syndrome) شود ( کاهش توده و قدرت عضلانی، خلق افسرده و کاهش قدرت شناختی، کاهش میل جنسی و توان دستیابی به نعوظ). اگرچه کمبود هورمون با اختلال در نعوظ مرتبط است ولی همانطور که قبلاً اشاره شد، مشکلات عروقی و انتقال عصبی سهم بسیار بیشتری در ایجاد این اختلال دارند. اگر سطح هورمون بالای ۱۲ nmol/L باشد تجویز هورمون موردی ندارد. در مورد سطوح هورمونی بین ۱۲-۸ با توجه به علائم و شرایط فرد ممکن است درمان هورمونی قابل توصیه باشد. اگر میزان هورمون زیر ۸ nmol/L باشد جایگزینی هورمون کاملاً منطقی است.
بلاخره آن که مشکلات ادراری (که در حدود ۴۰ درصد مردان سالمند وجود دارد) مثل تکرر ادرار، نیاز به تخلیه ادرار در طول شب، دردناک یا سخت بودن خروج ادرار، بی اختیاری و نشت ادرار در شرایطی که مثانه پر است و تخلیه ناکامل ادرار که قبلاً از آنها تحت عنوان "پروستاتیسم" یاد می شد و امروزه به "علائم مجرای ادراری تحتانی " (Lower urinary tract symptoms / LUTS) معروف هستند، می توانند باعث اختلال در نعوظ (در مورد مکانیسم آن هنوز ابهام وجود دارد) و همچنین مشکل در انزال و حتی انزال دردناک شوند.