آنمی کمبود سلول‌های قرمز خون است که می‌تواند به کمبود اکسیژن رسانی منجر شود و خستگی نامعمول ایجاد کند. این نقصان بر اثر کاهش تولید یا افزایش مصرف گلبول‌های قرمز خون رخ می‌دهد. این گلبول‌ها در مغز استخوان ساخته می‌شوند و معمولاً طول عمر چهار ماهه دارند. برای تولید سلول‌های خونی قرمز، بدن به آهن، ویتامین ب 12 و فولیک اسید نیاز دارد. با کمبود یک یا چندتا از این عوامل، آنمی رخ می‌دهد.

گلبول قرمز چیست؟

گلبول‌های قرمز یا سلول‌های خونی قرمز سلول‌هایی هستند که در پلاسمای خون شناورند و باعث قرمز شدن رنگ خون می‌شوند. قلب با پمپاژ خود خون را در سراسر بدن و شریان‌ها به جریان می‌اندازد. گلبول‌های قرمز از شش‌ها اکسیژن می‌گیرند و به سلول‌های سراسر بدن می‌رسانند. سلول‌های بدن از اکسیژن برای سوزاندن قند و چربی استفاده می‌کنند تا انرژی مورد نیاز بدن به دست آید. در این روند که اکسیداسیون نام دارد دی اکسید کربن به عنوان ماده ای زائد تولید می‌شود. دی اکسید کربن خود را به گلبول‌های قرمز که وظیفه اکسیژن رسانی را انجام داده‌اند، می‌چسباند و همراه جریان خون از طریق رگ‌ها به شش‌ها بر می‌گردند تا از راه تنفس، با اکسژن جایگزین شود.

علت‌های بروز آنمی در دوران بارداری

از آنجا که نیاز به آهن و دیگر ویتامین‌ها در دوران بارداری افزایش می‌یابد، اغلب زنان در این دوران به آنمی دچار می‌شوند. مادر در دوران بارداری باید بیشتر گلبول قرمز تولید کند. همچنین، جنین و جفت نیز به آهن نیاز دارند که فقط از طریق مادر می‌تواند تأمین شود. برای فراهم آورد گلبول قرمز کافی برای جنین، بدن شروع به تولید گلبول قرمز و پلاسمای بیشتر می‌کند. محاسبه شده است که حجم خون در دوران بارداری حدود پنجاه درصد افزایش می‌یابد، در حالیکه میزان پلاسما به شکل بی تناسب بیشتر است. این وضعیت باعث رقیق شدن خون و کاهش غلظت هموگلوبین در خون می‌شود. این یکی روند طبیعی است و غلظت هموگلوبین بین هفته‌های 25 تا 30 بارداری به پایین‌ترین حد خود می‌رسد. بنابراین لازم است زنان باردار مکمل آهن مصرف کنند و بهترین راه برای چک کردن آهن خون، انجام یک آزمایش خون ساده به نام serum ferritin است.

دیگر علت‌های بروز آنمی

رژیم غذایی که آهن دریافتی آن کم است: گیاهخواران و کسانی که رژیم غذایی خاصی دارند باید مطمئن شوند که آهن کافی دریافت می‌کنند.

کمبود فولیک اسید و در موارد نادر، کمبود ویتامین ب 12

از دست دادن خون به علت‌هایی مانند خونریزی هموروئید یا دیگر خونریزی‌ها

بارداری‌های پشت سر هم یا بارداری‌های دوقلویی و چندقلویی

علائم کم خونی دوران بارداری

اگر خانمی از دیگر جنبه‌ها سالم باشد به ندرت علائم کم خونی خواهد داشت، مگر اینکه هموگلوبینش پایین تر از 8 باشد که در این صورت علائم زیر بروز می‌یابد:

نخستین علامتی که بروز می‌یابد احساس خستگی و رنگ پریدگی است.

تپش قلب، تنگی نفس و سرگیجه در بعضی موارد ممکن است رخ دهد.

اگر کم خونی شدید باشد (هموگلوبین پایین تر از 6) ممکن است درد قفسه سینه یا سردرد هم به علائم اضافه شود.

برای پیشگیری از کم خونی دوران بارداری چه می‌توان کرد؟

رژیم غذایی متنوع داشته باشید.

اگر قصد دارید باردار شوید، با یک پزشک یا ماما دربارهٔ تغذیه مناسب و مصرف مکمل‌های لازم، مشورت کنید.

گوشت قرمز، نان‌ها و سرل های کامل، تخم مرغ، اسفناج و میوه‌های خشک منابع غنی آهن هستند، آن‌ها را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

از مکمل‌های آهن، ویتامین‌ها و فولیک اسید استفاده کنید. مصرف روزانه 400 میکروگرم فولیک اسید در دوران بارداری برای پیشگیری از مشکلات جنین ضروری است. برخی پزشکان مصرف قرص‌های مکمل ترکیبی آهن و فولیک اسید را پیش از شروع بارداری توصیه می‌کنند.

برای جذب حداکثری آهن، داشتن یک رژیم غذایی سرشار از ویتامین ث کمک کننده است. سبزیجات خام، سیب زمینی، لیمو شیرین، لیمو ترش و پرتقال از منابع غنی ویتامین ث هستند.

غلات، موسلی، کلم بروکلی، گوشت قرمز، کلم بروکسل و مارچوبه منابع غنی فولیک اسید هستند.

خانم باردار باید مراقب وضع سلامت خود باشد و اگر علائمی بروز کرد حتماً با پزشک مشورت کند.

اکنون این مسئله به یک روال تبدیل شده است که به خانم‌هایی که قصد بارداری دارند توصیه می‌شود در دوازده هفت اول بارداری فولیک اسید مصرف کنند و حتی بهتر است قبل از لقاح مصرف فولیک اسید را آغاز کنند. این کار خطر آسیب‌های نخاعی در جنین را کاهش می‌دهد.

پزشک چگونه آنمی را در دوران بارداری تشخیص می‌دهد؟

به جز علائم بالینی، آنمی معمولاً در غربالگری‌های دوران بارداری مشخص می‌شود. در اولین مشاوره آزمایش خون درخواست می‌شود و در نیمه دوم بارداری این آزمایش دوباره تکرار می‌شود. وضعیت گلبول‌های قرمز خون، از جمله از نظر شکل و رنگ، در جواب این آزمایش مشخص می‌شود. با اتکا به نتایج این آزمایش پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا خانم باردار مبتلا به آنمی است یا خیر.

عوارض نادر شدیدتر آنمی

تنگی نفس، تپش قلب و آنژین صدری (درد در قفسه سینه)

کم خونی شدید به دلیل از دست دادن خون هنگام زایمان. در این صورت ممکن است بعد از زایمان انتقال خون ضروری باشد.

آنمی در دوران بارداری چگونه درمان می‌شود؟

پزشک مادر باردار را معاینه می‌کند و درمان‌های لازم، مثلاً مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی را تجویز می‌کند. مصرف قرص‌های آهن ممکن است موجب اسهال یا یبوست شوند و به همین دلیل بعضی خانم‌ها نمی‌توانند آن را مصرف کنند. عوارض روده ای و گوارشی قرص آهن را می‌توان خوردن آن همراه یا بعد از غذا و یا افزایش تدریجی میزان مصرف آن کاهش داد. در این زمینه می‌توانید از پزشکتان راهنمایی بخواهید.

مصرف مکمل آهن برای خانم‌هایی که به کم خونی مبتلا نیستند، لازم است؟

کم خونی و فقر آهن در دوران بارداری اغلب به زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد منجر می‌شود. اما این بدان معنا نیست که همه خانم‌های باردار باید قرص‌های مکمل آهن یا وتامین مصرف کنند تا زایمان خوبی داشته باشند. خانم‌هایی که کم خونی ندارند کافی است با مشورت پزشک یا مامای خود یک رژیم غذایی متنوع و کامل در دوران بارداری داشته باشند. مصرف مکمل‌های آهن برای خانم‌های که کم خونی ندارند، ممکن است عوارضی داشته باشد.