نارسایی دهانۀ رحم (سرویکس)
سرویکس یا دهانۀ رحم لوله‌ای باریک در پایین رحم است که تا واژن امتداد می‌یابد. در مواقع غیر از بارداری، دهانۀ رحم یا کانال رحم اندکی باز می‌ماند تا اسپرم بتواند از واژن به رحم برود و خون قاعدگی بتواند از رحم خارج شود.

در دوران بارداری، ترشحات این کانال را پر می‌کنند و یک مانع حمایتی شکل می‌دهند که درپوش مخاطی نام دارد و مانع خروج محصولات بارداری از رحم می‌شود.

در یک بارداری نرمال، تا اواخر سه ماهۀ سوم بارداری، دهانۀ رحم خشک، بلند و بسته می‌ماند و پس از آن شروع به نرم‌شدن، کوتاه‌شدن و گشادشدن می‌کند تا برای زایمان آماده شود.

نارسایی دهانۀ رحم به این معناست که دهانۀ رحم زودتر از موعد گفته‌شده، یعنی اواخر سه ماهۀ سوم، شروع به بازشدن و گشادشدن کند. این وضعیت می‌تواند به زایمان زودرس (معمولاً بین هفتۀ شانزدهم تا بیست‌وچهارم بارداری) منجر شود و نیز می‌تواند باعث سقط جنین شود.

چه افرادی در معرض خطر نارسایی دهانۀ رحم قرار دارند؟

- افرادی که سابقۀ بیوپسی مخروطی یا جراحی با حلقۀ الکتریکی در دهانۀ رحم دارند.

- افرادی که سابقۀ جراحت در دهانۀ رحم به‌دلیل زایمان‌های پیشین یا کورتاژ دارند.

- افرادی که سابقۀ یک بار سقط جنین یا بیشتر، در سه ماهۀ دوم بارداری، بدون علت مشخص، دارند.

- افرادی که در بارداری قبل نارسایی دهانۀ رحم داشتند.

- افرادی که یک بار یا بیشتر سابقۀ زایمان زودرس دارند.

- افرادی که ناهنجاری رحم، مانند رحم دوشاخ دارند.

چگونه می‌توان از نارسایی دهانۀ رحم مطلع شد؟

ممکن است فرد هیچ علامتی نداشته باشد یا در هفته‌های چهارده تا بیست بارداری، علائم خفیف زیر را داشته باشد:

- فشار در لگن

- کرامپ (درد و گرفتگی) شکمی، مانند قبل از شروع پریود

- کمردرد

- ترشحات واژن که به‌تدریج بیشتر یا مرطوب‌تر می‌شود.

- ترشحات واژن که از حالت شفاف و رنگ سفید یا زرد کم‌رنگ به صورتی یا قهوه‌ای تغییر می‌کند.

- لکه‌بینی

با این حال، هیچ یک از این علائم لزوماً به معنی نارسایی دهانۀ رحم نیست. اگر فرد عوامل زمینه‌ساز نارسایی دهانۀ رحم را داشته باشد، پزشک از هفتۀ شانزدهم تا پایان هفتۀ بیست‌وسوم بارداری، هر دو هفته یک‌بار سونوگرافی واژینال انجام می‌دهد تا طول و ضخامت دهانۀ رحم را ارزیابی کند و اگر در این مدت پزشک متوجه شود که دهانۀ رحم در حال کوتاه‌شدن و یا گشادشدن است، مثلاً طول آن کمتر از ۲۵ میلی‌متر شده، نشان‌دهندۀ این است که ریسک زایمان زودرس بسیار بالاست.

درمان نارسایی دهانۀ رحم چیست؟

اگر طول دهانۀ رحم فرد پیش از هفتۀ بیست‌وچهارم کمتر از ۲۵ میلی‌متر شود و دیگر عوامل خطرساز نارسایی دهانۀ رحم نیز موجود باشد، پزشک سرکلاژ را پیشنهاد می‌کند. سرکلاژ جراحی‌ای سرپایی است که اغلب با بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود و در آن، دهانۀ رحم با نخ مخصوص بخیه و دوخته می‌شود.

پس از سرکلاژ ممکن است بیمار چند روز کرامپ شکمی و یا خونریزی خفیف داشته باشد. معمولاً به بیمار توصیه می‌شود که چند روز پس از عمل استراحت کند و گاه از بیمار خواسته می‌شود که تا پایان بارداری نزدیکی نداشته باشد.

همچنین، سرکلاژ برای افرادی که چند سقط بدون علت مشخص در سه ماهۀ دوم بارداری یا چند زایمان زودرس داشته‌اند، در هفته‌های دوازده تا چهارده بارداری، یعنی پیش از آغاز تغییرات دهانۀ رحم، انجام می‌شود.

درمان دیگر برای افرادی که سابقۀ زایمان زودرس دارند، مصرف پروژسترون اضافه است. اغلب متخصصان دریافت هفتگی پروژسترون را از هفتۀ دوازده تا هفتۀ سی و شش، تجویز می‌کنند.

روش درمان دارویی دیگر، برای افرادی که علائم زایمان زودرس را دارند، در سونوگرافی‌شان مشخص شده که طول دهانۀ رحم کوتاه است و جنین شانس زنده‌ماندن دارد (اغلب بعد از هفتۀ بیست‌وچهارم)، مصرف استروئید است. استروئید در ترکیب با دیگر داروها می‌تواند جلوی زایمان زودرس را بگیرد و به رشد سریع‌تر ریه‌های جنین کمک کند.